"Pan Tadeusz" - najważniejsze informacje

"Pan Tadeusz" - opracowanie lektury

„Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie autorstwa Adama Mickiewicza to poemat epicki wydany w 1834 roku w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg napisanych trzynastozgłoskowym wierszem.

Zarys fabuły

Fabuła utworu jest wielowątkowa – poszczególne historie splatają się z sobą. Można je jednak umownie podzielić przez wzgląd na bohaterów i wydarzenia, których dotyczą w następujący sposób:

Wątek miłosny

Jest jednym z najważniejszych w dziele. Z jednej strony dotyczy niespełnionej miłości Jacka Soplicy i Ewy Horeszkówny. Jest nieszczęśliwa i kończy się zbrodnią. Odmiennie rzecz ma się z miłością tytułowego Tadeusza Soplicy i Zosi Horeszkównej. Tadeusz niemalże od początku zachwycony jest urodą młodej dziewczyny. Na moment jedynie, zwabiony przez Telimenę, ulega urokowi starszej od siebie damy. Wątek miłości Tadeusza i Zosi kończy się szczęśliwie zaręczynami, które Mickiewicz opisuje w ostatniej księdze.

Wątek niepodległościowy

Akcja poematu toczy się w latach 1811 – 1812, a więc w czasach wojen napoleoński. Jacek Soplica, w stroju księdza Robaka, namawia szlachtę polską, by przyłączyła się do Napoleona. Chce obudzić w narodzie chęć do wyzwolenia się spod rosyjskiej okupacji. Ponadto z opisów w utworze wynika przywiązanie do patriotyzmu, szacunek do historii.

Wątek sporu o zamek

W utworze przedmiotem sporu jest zamek Horeszków. Teoretycznie jest on własnością Sopliców, ale krewny Horeszków chce go odzyskać. Sprawa splata się z wątkiem miłości Zosi i Tadeusza, którzy – zaręczając się – czynią spór bezprzedmiotowym.

Pan Tadeusz jako epopeja narodowa

Nie od razu utwór określony został mianem epopei narodowej, bo też w XIX wieku nie funkcjonował jeszcze obecny porządek literacki. Sam Mickiewicz określił swój utwór mianem poematu. W praktyce zaś dzieło nosi znamiona z jednej strony poematu heroicznego, z drugiej zaś sielanki i gawędy.
Dopiero Hugo Zathey w swoich „Uwagach nad Panem Tadeuszem” określa je mianem epopei i przytacza rozległą argumentację, która jest tego potwierdzeniem. Pisze m.in.: „Po Iliadzie i Odysei nie było i nie ma epopei piękniejszej i bardziej oryginalnej, jak Pan Tadeusz.”.
„Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa przedstawia wydarzenia narodu w ważnym i przełomowym momencie. Język utworu jest bardzo rozwinięty pod względem formy i nosi cechy najwyższej formy artyzmu. Rozpoczyna go inwokacja, czyli prośba o natchnienie. Jednocześnie wskazuje ona genezę dzieła i zapowiada pojawiające się wątki, które będą dotyczyć bohatera zbiorowego – ówczesnego społeczeństwa.

„Pan Tadeusz” współcześnie

Rękopis Pana Tadeusza przechowywany jest od 1999 roku w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu. Z kolei w 2014 został wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. Dzieło doczekało się licznych przekładów na obce języki – głównie europejskie, ale także chiński, koreański i japoński.