Homonimy – definicja i przykłady homonimów

Z homonimami każdy z nas spotyka się na co dzień, chociaż często nie zdajemy sobie z tego sprawy. Pojęcie to wprowadzane jest już w szkole podstawowej i jest ważną częścią językoznawstwa, zwłaszcza że często pojawia się problem w rozróżnienie homonimii od polisemii. Czym właściwie są homonimy i po co ich używamy? Jak odróżnić homonimy od polisemii? Tego dowiesz się z poniższego artykułu, a dodatkowo poznasz przykłady homonimów.

Homonimy definicja.

Słowo „homonimia” pochodzi od greckich słów homós (taki sam, jednakowy) i ónoma (imię, tytuł), pojęcie to służy do określenia relacji pomiędzy wyrazami, których brzmienie i zapis lub jedna z tych rzeczy jest jednakowe, ale różnią się one znaczeniem i zazwyczaj również pochodzeniem. Tak więc homonimy to wyrazy lub wyrażenia, które są identyczne, mimo że mają inne znaczenie i pochodzenie.

Homonimy można podzielić ze względu na to, co je ze sobą łączy na:
• homonimy o identycznej wymowie i pisowni;
• homofony, mają taką samą wymowę, ale różną pisownię np. morze i może;
• homogramy (inaczej homografy), mają taką samą pisownię, ale różną wymowę np. cis – gatunek drzewa i cis (czytane c–is) jako określenie muzyczne.

Homogramy są bardzo rzadkie w języku polskim, ale są dosyć częste w innych językach np. języku angielskim.

Zdarza się, że wieloznaczność wyrazu objawia się dopiero w konkretnej jego odmianie, a w podstawowej formie para wyrazów jest całkowicie odrębna np. kosztować jako smakować i jako odniesienie do ceny. W takim przypadku nie ma problemu w odróżnieniu polisemii (to samo źródło słowa) od homonimii (to samo brzmienie, ale inne pochodzenie).

Homonimia a polisemia – czym się różnią?

Zarówno homonimia, jak i polisemia oznaczają wieloznaczność jakiegoś słowa lub wyrażenia. Jednak wyrazy polisemiczne mają jedno źródło, a ich elementy semantyczne są takie same. Rozróżnienie wyrazów polisemicznych i homonimów jest niezwykle trudne, a często nawet niemożliwe. Warto zauważyć, że nawet w publikacjach naukowych pojawiają się różne opinie na temat jednego słowa, a lingwiści często nie są zgodni co do tego, czy dany wyraz jest homonimem, czy wyrazem polisemicznym. Dodatkowo jest wiele słów, które są zarówno homonimami, jak i wyrazami polisemicznymi np. zamek.

Homonimy i polisemia są bardzo korzystnym zjawiskiem językowym, gdyż ograniczają ilość słów występujących w obrębie danego języka. Z tego powodu często są one tworzone planowo np. za pomocą metaforyzacji, czyli wykorzystywania znaczeń przenośnych. Przykładem takiego zjawiska jest wyraz „gałąź” jako część drzewa albo jako dziedzina nauki.

Homonimy przykłady.

ląd (ziemia) – lont (przewód umożliwiający wybuch ładunku)
masaż (leczniczy lub relaksacyjny) – masarz (producent wędlin)
smog (zanieczyszczone powietrze) – smok (potwór z legend i baśni)
tempo (szybkość) – tępo (nieostro)
zwarzyć (potrawę, wytrącenie się białka) – zważyć (sprawdzić, określić ciężar)
nie na żarty (naprawdę) – nienażarty (nienajedzony)
bal (gruba belka) – bal (impreza taneczna)
pilot (osoba prowadząca samolot) – pilot (do telewizora)
granat (pocisk) – granat (owoc)
zamek (w spodniach) – zamek (jako część broni) – zamek (jako budowla)
my jemy (spożywamy) – myjemy (usuwamy zabrudzenia)
pięknie jemy (dobrze, zdrowo, ładnie spożywamy posiłek) – piękniejemy (poprawia się nasz wygląd)

Wieloznaczność znaczeń a jednoznaczność wypowiedzi.

Homonimy mimo wielu znaczeń zyskują na jednoznaczności głównie za sprawą kontekstu wypowiedzi zarówno w piśmie, jak i mowie. Z tego powodu rzadko dochodzi do nieporozumień, co do znaczenia wyrazu mimo jego wieloznaczności. Homonimy przykłady znaczeń jednoznacznych:

• Asia zbudowała zamek z piasku.
• Piotrkowi zepsuł się zamek w kurtce.
• Po najeździe wrogich oddziałów zamek mimo silnych fortyfikacji uległ całkowitemu zniszczeniu.

Jednak używanie słów wieloznacznych, niezależnie czy chodzi o homonimy, czy o polisemię, w sposób, który nie określa jasno ich znaczenia, jest błędem logicznym np.

W trakcie polowania na swojej posiadłości, uzbrojony w sztucer arystokrata spostrzegł, że jego zamek uległ zniszczeniu.

W tym przypadku nie wiadomo, czy chodzi o zamek jako budowlę, czy zamek jako część broni, a więc wyraz wieloznaczny nie uzyskał jednoznacznego znaczenia dzięki kontekstowi wypowiedzi.

Podsumowanie

Rozróżnianie homonimii i polisemii nie jest niezbędne do prawidłowego używania języka, ale jest bardzo ważne w tłumaczeniach, czy lingwistyce. Natomiast z pewnością są to zjawiska bardzo ciekawe, a wyszukiwanie przykładów homonimów może być dobrą zabawą umysłową. Homonimy często również wykorzystywane są w zabawach i grach logicznych, reklamach, czy satyrach.

Język polski - Pozostałe zagadnienia

Samogłoski Części mowy Humor czy chumor
Nieważne czy nie ważne W koncu czy wkoncu Byłoby czy było by
Tautologia
 Zdania składowe
 Przecinek przed żeby
 Homonimy  Homonimy przykłady
RiGCz 
Napewno czy na pewno? Odmiana rzeczownika przez przypadki Przecinek przed jak?
Cechy epopei Pan Tadeusz najważniejsze informacje Cechy legendy
Coraz bardziej czy co raz bardziej? Tam i spowrotem czy tam i z powrotem?  
4

dziedziny naukowe

30

Ciekawych artykułów

10050

Zadowolonych użytkowników serwisu

3000

Wymienionych maili z naszymi użytkownikami :-)