Język polski należy do jednego z najtrudniejszych i chyba nikt nie ma co do tego wątpliwości. Na pewno udowadniają to homonimy. Są to wyrazy o takiej samej formie językowej, ale zupełnie odmiennym znaczeniu. Dotyczy to zarówno brzmienia, jak i formy graficznej. Jednocześnie należy wiedzieć, że poprzez homonim rozumie się nie tylko pojedyncze słowa, ale także wszelkiego rodzaju związki wyrazowe, których postać jest identyczna, ale znaczenie zupełnie inne, podobnie jak pochodzenie.
Relacje homonimii - co warto wiedzieć?
Relacje homonimii wyrażają się za pomocą różnych znaczeń. Sama homonimia pochodzi od greckich słów: homos i ónoma. To pierwsze słowo tłumaczy się jako jednakowy, taki, sam, identyczny, podobny. Z kolei ónoma oznacza wyraz, tytuł czy imię. Oznacza to więc, że relacje mogą mieć różne znaczenia pomimo identycznych form językowych. Homonimia występuje w morfologii fleksyjnej, czyli w synkretyzmach form fleksyjnych, podobnie jak słowotwórczej, a także słownictwie. Homonimami są więc wyrażenia, wśród których zachodzi relacja homonimii. O znaczeniu może więc decydować sam kontekst, w jakim dane słowa są użyte bądź wyrażone. Oczywiście w komunikacji językowej homonimy mogą być celowo użyte pomimo zupełnie różnego znaczenia, ale dzięki temu oddźwięk jest niezwykle atrakcyjny. Takie konstrukcje często wykorzystywane są w reklamie, gdyż dzięki temu można manipulować tekstem, kontekstem albo zwyczajnie bawić się językiem. W zależności od tego jak są rozpatrywane, czy dotyczy to fonetyki językowej, czy też graficznej, można rozpatrywać je pod różnym typem homonimów.
Poznaj typy homonimów
Homonimy dzielą się na homofony i homografy. Homofony to nic innego jak wymowa, czyli poziom fonetyczny języka. Z kolei homografy to poziom graficzny, co oznacza zapis w formie zewnętrznego systemu językowego. Oczywiście jako, że język polski jest trudny i często bardzo skomplikowany, dostępne są także elementy językowe, które mogą być zarówno homofonami, jaki i homografami. Można także rozróżnić homonimy właściwe, a także polisemy. Te pierwsze to jednostki językowe mające różne pochodzenie, z kolei homonimami polisemicznymi określa się jeden wyraz, który może mieć różne funkcje, a więc definiuje się go poprzez różne znaczenia. Warto także wiedzieć, że homonimia zachodzi na gruncie leksemów, czyli może być rozumiana jako abstrakcyjna jednostka systemu słownikowego języka, czyli składa się na nią znaczenie leksykalne oraz ogół funkcji gramatycznych. Nie bez znaczenia jest zespół form językowych w tekście, określany poprzez poszczególne funkcje. Homonimia może określać zatem wyrazy zbieżne w niektórych formach, czyli takie, które różnią się częściami mowy. Określa się je wtedy jako homonimy formowe inaczej zwane homoformami.
Homonimy - rodzaje i przykłady
Warto podkreślić, że homonimy może łączyć dana para wyrazów, ale może też dzielić tylko określona część. W przypadku homografów pisownia może być taka sama, z kolei wymowa inna, inne będzie także znaczenie. Warto tutaj podać przykłady homonimów. Dobrym jest wyraz cis. Słowo to może oznaczać gatunek drzewa, ale również termin muzyczny, przy czym w przypadku terminu muzycznego wymawia się go wtedy "c-is". W przypadku homofonów postać dźwiękowa, a więc wymowa jest identyczna, ale znaczenie jest już zupełnie inne. Warto przytoczyć taki homonim. Przykładami mogą być słowa: "Bóg" i "buk", jak i "morze" i "może". Podobnie zresztą jak słowo "karze", które może pochodzić od słowa karać, jak i kazać. Są także homonimy, które mają identyczną wymowę i pisownię, ale zupełnie inne jest pochodzenie wyrazów, podobnie zresztą, jak i znaczenie. Wśród przykładów (homonimy przykłady) takich homonimów możemy wyróżnić choćby słowo "babka", które może pochodzić od słowa babcia, ale również być użyte jako określenie rodzaju ciasta. "Para" to zarówno stan skupienia, ale i dwie osoby, co oznacza, że znaczenie słów można poznać tylko i wyłącznie poprzez kontekst zdania. Homonimy mogą być także identycznie pisane i wymawiane, ale formy graficzne są w tym przypadku inne. "Piła" jest rzeczownikiem odnoszącym się do narzędzia służącego do cięcia, ale "piła" może oznaczać też trzecią osobę liczby pojedynczej czasu przeszłego od czasownika "pić".
Homonimy a wyrażenia polisemiczne
Homonimy trzeba także odróżniać od słów i wyrażeń wieloznacznych, inaczej zwanych polisemicznymi. Trzeba tutaj wiedzieć, że niektóre słowa mogą być oparte o wspólne pochodzenie, niemniej same homonimy nie są zupełnie ze sobą związane. Dobrym przykładem jest polisemia wyrazów takich, jak np. język i zamek. Zatem homonimy to dwa różne słowa, których postać może być wieloznaczna, a więc słowo ma przynajmniej dwa znaczenia, natomiast punktem zaczepienia jest wspólna właściwość, a owa właściwość może odnosić się do postaci graficznej, ale też brzmieniowej bądź pochodzeniowej.
Charakter konstrukcji językowej
W przypadku homonimów bardzo ważny jest kontekst w jakim dane słowa czy wyrażenia występują. Kontekst ma tutaj kluczowe znaczenie dla zrozumienia całości wypowiedzi. Niemniej komunikacje językowe mogą być celowo wykorzystywane, gdyż dzięki temu dane zdanie zyskuje dodatkowy odbiór i przekazuje ukryte znaczenie. Jednocześnie trzeba pamiętać, że taki zabieg stylistyczny ma za zadanie wywołać u odbiorcy analizę, a przy tym sprawić, że sam dokonuje swojej interpretacji i rozumie dany przekaz na swój sposób. Przykładem takich zabiegów są te użyte w reklamie, który każdy musi sam zinterpretować, bo co do zasady przekaz nie jest jednoznaczny i zależy od danego odbiorcy, np. Witaminka - wita minka. W reklamie, w której zostały użyte te formy ich kontekst niezależnie od znaczenia ma formę pozytywną. Dotyczy to reklamy soków owocowych.
Zeugma - co trzeba wiedzieć?
Z homonimami ściśle związane są różne zabiegi stylistyczne, gdzie wykorzystuje się jedną wypowiedź dla dwóch znaczeń. W tym przypadku jest to zeugma. Ta figura retoryczna w dosłownym tego słowa znaczeniu odnosi się do słów: związek, sprzężenie. A więc używa się tutaj pojęć, które mają znaczenie dosłowne i przenośne. Doskonałym przykładem jest zdanie: "Doprowadziła do porządku ubranie i myśli". Ale samo znaczenie nie musi być tylko dosłowne i przenośne, ale może być też konkretne oraz abstrakcyjne. Tutaj przykładem może być zdanie: "Żołnierze oddali ojczyźnie uczucia i krew". Konkretne słowo to oczywiście krew, która może zostać przelana, jednocześnie oddawać krew może mieć również znaczenie abstrakcyjne, jeżeli powiąże się je ze słowem ojczyzna. Podobnie zresztą zeugma odnosi się do słowa "uczucia". Ale zeugma może być figurą retoryczną, w której pojęcia różnią się rodzajem, liczbą i przypadkiem. Doskonałym przykładem tego typu figury jest zdanie: "W ogrodzie rosły przeróżne kwiaty i stara grusza". A więc słowa różniące się rodzajem, liczbą i przypadkiem odnoszą się do kwiatów i gruszy. Jako przeciwieństwo zeugmy często rozumiany jest hypozeuxis, gdzie każdy rzeczownik ma swój czasownik.
Homonimia w językoznawstwie jest pojęciem niejednoznacznym, a to dlatego, że same formy, rodzaje i podziały wyrazowe są różne. Znaczenie może zależeć od wymowy, kontekstu, odmiany, ale może być także różne, choć pozytywne.
dziedziny naukowe
Ciekawych artykułów
Zadowolonych użytkowników serwisu
Wymienionych maili z naszymi użytkownikami :-)